خلیج فارس (یا شاخاب پارس) آبراهی است که در امتداد دریای عمان و در میان ایران و شبه جزیره‌ی عربستان قرار دارد. مساحت آن ۲۳۷٬۴۷۳ کیلومترمربع است و پس از خلیج مکزیک و خلیج هادسون سومین خلیج بزرگ جهان به شمار می‌آید.

نام تاریخی این خلیج، در زبان‌های گوناگون، ترجمه‌ی عبارت «خلیج فارس» یا «دریای پارس» بوده‌ است.همچنین در تمام سازمان‌های بین‌المللی نام رسمی این خلیج، «خلیج فارس» است. اما برخی از کشور‌های عربی آن را به نام جعلی خلیج ع.ر.ب.ی یا به سادگی، خلیج می‌نامند. سازمان آب‌ نگاری بین‌المللی از نام «خلیج ایران» برای این خلیج استفاده می‌کند.

زمین‌شناسان معتقدند که در حدود پانصد هزار سال پیش، صورت نخستین خلیج فارس در کنار دشت‌های جنوبی ایران تشکیل شد و به مرور زمان، بر اثر تغییر و تحول در ساختار درونی و بیرونی زمین، شکل ثابت کنونی خود را یافت. خلیج فارس در آغاز، بسیار پهناور بوده است به ‌طوری ‌که تا اواخر دوره سوم زمین‌شناسی، بیشتر جلگه‌های برازجان، بهبهان و خوزستان ایران تا کوه‌های زاگرس، زیر آب بوده‌اند.

اقلیم شناسی خلیج فارس

آب‌وهوای خلیج فارس خشک و نیمه استوایی است. در تابستان دما گاهی تا ۵۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و میزان تبخیر بیشتر از میزان آب‌های وارده می‌شود. در زمستان دما تا ۳ درجه سانتی‌گراد هم گزارش شده‌ است. در عین شوری زیاد آب خلیج فارس، ۲۰۰ چشمه آب شیرین در کف و ۲۵ چشمه آب کاملا شیرین در سواحل آن جریان دارند که منشا همگی آن‌ها از کوه‌های زاگرس در ایران است.

روز ملی خلیج فارس

یکی از اقدامات دولت ایران برای پاسداری از میراث معنوی و فرهنگی خلیج فارس، رسمیت دادن به روز ملی خلیج فارس در تقویم کشور بود. در این راستا در تیر ماه سال ۱۳۸۴ شورای عالی انقلاب فرهنگی ۱۰ اردیبهشت ماه که مصادف با اخراج پرتغالی‌ها از تنگه هرمز است را روز ملی خلیج فارس نام نهاد.

جزایر خلیج فارس

جزایر زیادی در خلیج فارس وجود دارند که برخی از آنها از اهمیت کم و برخی از اهمیت بالایی برخوردارند. اکثر جزایر مهم خلیج فارس متعلق به ایران است. جزایر مهم خلیج فارس عبارت‌اند از: قشم، بحرین، کیش، جزیره‌ی خارک، ابوموسی، تنب بزرگ، تنب کوچک و جزیره لاوان.

همچنین خلیج فارس از نظر منابع طبیعی از غنی‌ترین پهنه‌های آبی جهان است. نفت، گاز، مروارید، فسفات، گوگرد، مرجان، انواع ماهی‌ها ومیگو از جمله ثروت‌های خلیج فارس است.

جغرافیای مکانی خلیج فارس

عکاس:سجاد علیپور

خلیج فارس در ۲۴ تا ۳۰ درجه و ۳۰ دقیقه‌ی عرض شمالی و ۴۸ تا ۵۶ درجه و ۲۵ دقیقه‌ی طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد. این خلیج توسط تنگه‌ی هرمز به دریای عمان و از طریق آن به دریا‌های آزاد مرتبط است. از بین کشور‌های همسایه‌ی خلیج فارس، کشور ایران بیشترین مرز آبی مشترک را با خلیج فارس دارا است. طول مرز آبی کشور ایران با خلیج فارس، با احتساب جزایر در حدود ۱۸۰۰ کیلومتر و بدون احتساب جزایر در حدود ۱۴۰۰ کیلومتر است. طول خلیج فارس از تنگه‌ی هرمز تا آخرین نقطه‌ی پیشروی آن در جهت غرب در حدود ۸۰۵ کیلومتر است. عریض‌ترین بخش خلیج فارس ۲۹۰ کیلومتر است. عمیق‌ترین نقطه‌ی خلیج فارس با عمق ۹۳ متر در ۱۵ کیلومتری تنب بزرگ و کم عمق‌ترین نقطه‌ی آن با عمقی بین ۱۰ تا ۳۰ متر در سمت غرب است. همچنین جزایر متعددی در خلیج فارس وجود دارند.